چراغ روبه افول چاپ کتاب درشهر اولین چاپخانه کشور/ناشرومولف هردو قربانی

به گزارش ميانا به نقل از مهر ؛ مولفان علاوه بر هزینه فکری هزینه چاپ و توزیع کتاب را نیز بر دوش دارند و وظیفه ناشران تنها در چاپ کتاب خلاصه شده است، نویسنده ها مجبور هستند بعد از چاپ، کتاب های خود را به صورت دستی توزیع کنند و پخش محدود این کتاب ها باعث انباشت کتاب ها در منازل نویسنده ها و در نهایت خاک خوردن اثرهای ارزشمند می شود و این امر باعث کاهش رغبت دلسوزان فرهنگی برای چاپ کتاب می شود.

بر اساس این گزارش، با وجود اظهارات متولیان امر در خصوص افزایش چاپ کتاب در تبریز شاهد همکاری نویسنده ها، شاعران و مترجم ها با انتشارات پایتخت هستیم و این امر به علت صدور مجوز آسان نسبت به تبریز و توزیع مناسب کتاب بعد از چاپ در تهران توسط ناشران و حضور فعال آنها در نمایشگاه های مختلف کتاب است که با تبلیغات مناسب غرفه داران به فروش می رسد.

در حوزه کتاب هیچ گونه سرمایه گذاری نمی شود

نویسنده و مترجم تبریزی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت نشر کتاب در تبریز اظهار داشت: در تبریز وضعیت نشر خوب نیست و ناشر به معنای ناشر واقعی نداریم و ناشران شهر تنها چاپ کننده کتاب هستند، یعنی ناشران تنها در مورد چاپ کتاب مسوولیت دارند و بقیه موارد که باید قبل و بعد از چاپ انجام گیرد بر دوش مولف است، این وضعیت در تهران کاملا متفاوت است و اکثر ناشران در تمامی مراحل نقش دارند و به مسوولیت خود واقف هستند.

رامین عباسزاده نبود سرمایه گذاری در حوزه کتابخوانی را یکی از بزرگترین مشکلات دانست و افزود: ناشران تبریزی به بهانه عدم فروش کتاب و استقبال از سوی مشتری از سرمایه گذاری در حوزه کتاب سرباز می زنند و این مسوولیت بر عهده مولفین می افتد، در حالی که این فقط بهانه ای است برای آنکه آنها با کمترین کار (یعنی فقط  گرفتن مجوز و چاپ کتاب) به سود مورد نظر خود برسند، اگر ناشر خود سرمایه گذار باشد، باید در انجام اقداماتی از جمله ویراستاری، صفحه بندی، طرح جلد و انتخاب کاغذ مناسب دقت لازم را داشته و بعد از آن نیز از چاپ کتاب نسبت به توزیع مناسب و تبلیغ و معرفی لازم کتاب اقدام می کند.

وی خاطرنشان کرد: زمانی که کتابی با استاندارهای امروزه سازگاری نداشته باشد و همچنین از طرف دیگر آنطور که باید در معرض دید کتابخوان ها نباشد، مطمئنا فروشی نخواهد داشت و کتاب های چاپ شده در انبارها خاک خواهند خورد.

این نویسنده، شاعر و مترجم تبریزی در خصوص حضور ناشران در نمایشگاه های کتاب افزود: اکثر ناشران در نمایشگاه ها نسبتا حضوری فعال دارند، اما در کنار حضور باید به معرفی غرفه و کتاب های موجود خود در سایت ها و شبکه های اجتماعی بپردازند که معمولا برعکس بوده و عامل دیگر نحوه برخورد با بازدیدکنندگان است که در مورد مسوولان غرفه های ناشران تبریزی معمولا با ضعف روابط عمومی و عدم برقراری رابطه مناسب با مشتری را شاهد هستیم.

عباسزاده ادامه داد: در غرفه های ناشران تهرانی همیشه مسوولانی با روابط عمومی بالا هستند و با معرفی مناسب کتاب ها به مشتری، وی را قانع به خرید کتاب می کنند، بنده بارها شاهد بوده ام که ناشران تبریزی با عدم پاسخگویی مناسب به مشتری باعث شدند که وی از خرید کتاب پشیمان شود.

وی خاطرنشان کرد: مشکلات اقتصادی، بالا بودن هزینه نشر، نبود فرهنگ لازم مطالعه و قرار گرفتن جایگاه کتابخوانی در زندگی مردم  تاثیر مستقیم در وضعیت نابسامان نشر بی تاثیر نیست.

عباسزاده با اشاره به مزیت های چاپ کتاب در تهران اظهار داشت: به هر حال تهران پایتخت کشور است و در آنجا تریبون های بیشتری برای معرفی شاعران و نویسندگان و کتاب هایشان در اختیار است، توزیع و پخش نیز در آنجا به مراتب بهتر از تبریز است و ناشران با سراسر کشور در ارتباط هستند و در نمایشگاه های بیشتری می توانند شرکت کنند که همه این عوامل باعث بفروش رسیدن بیشتر کتاب می شود.

ضعف فرهنگ کتابخوانی مشکل اصلی حوزه نشر و پخش کتاب

نویسنده و مترجم تبریزی در گفتگو با خبرنگار مهر ضعف فرهنگ کتابخوانی را یکی از اصلی ترین مشکل حوزه کتاب دانست و افزود: ما در زمینه مطالعه از استانداردهای جهانی و حتی منطقه ای بسیار عقب هستیم و سرانه مطالعه در ایران و به تبع آن در آذربایجان شرقی بسیار ناچیز است.

محمد رحمانی فر ضعف فرهنگ کتابخوانی را علت اصلی تمامی مشکلات موجود در حوزه نشر و پخش کتاب عنوان کرد و ادامه داد: اگر از دید اقتصادی بخواهیم به این مساله بنگریم، عرضه و تقاضا لازم و ملزوم یکدیگر هستند و بدون رشد تقاضا امکان رشد برای عرضه وجود نخواهد داشت، حتی ارتقای سطح کیفی عرضه نیز مستلزم ارتقای تقاضا است.یعنی ناشر فقط نقش یک بنگاه را بازی می کند و پس از انتشار کتاب، حتی توزیع و فروش آن را هم برعهده نمی گیرد، در نتیجه نویسنده مجبور است علاوه بر دغدغه نوشتن، دغدغه‌های مهمتری همچون تامین هزینه چاپ، توزیع و فروش کتاب را نیز داشته باشد، به نظرم لازم به توضیح نیست که این امر تا چه اندازه فاجعه بار است.

وی خاطرنشان کرد: اگر تقاضا برای کتاب آنقدر زیاد باشد که ناشران برای جلب مشتری‌های بیشتر نیازمند رقابت باشند، قطعا تمام تلاش خود را برای ارتقای سطح کیفی آثارشان به کار خواهند گرفت، اما در شرایطی که هیچ گونه رقابتی در بازار به چشم نمی خورد و در شرایطی که سرمایه گذاری در این بخش هیچ جذابیتی ندارد، نمی توان انتظار داشت ناشرها کالاهایی با قابلیت رقابتی وارد بازار نمایند، تیراژ بسیار پایین کتاب های منتشره، عدم پخش گسترده و کیفیت پایین این کتاب‌ها همه معلول پایین بودن سرانه مطالعه است.

این نویسنده و مترجم تبریزی اظهار داشت: در شرایط کنونی به علت مشکلات مالی که گریبانگیر ناشران شده، هیچ ناشری در استان ویراستار فنی و ادبی ندارد، در اکثر موارد نویسنده راسا نسبت به انتشار کتاب خود اقدام می کند.

وی افزود: یعنی ناشر فقط نقش یک بنگاه را بازی می کند و پس از انتشار کتاب، حتی توزیع و فروش آن را هم برعهده نمی گیرد، در نتیجه نویسنده مجبور است علاوه بر دغدغه نوشتن، دغدغه‌های مهمتری همچون تامین هزینه چاپ، توزیع و فروش کتاب را نیز داشته باشد، به نظرم لازم به توضیح نیست که این امر تا چه اندازه فاجعه بار است

 

وضعیت نابسامان اقتصادی کتابفروشان ناشی از کمبود مشتری است

رحمانی فر وضعیت نابسامان اقتصادی کتابفروشان استان که آن هم ناشی از کمبود مشتری یعنی افراد کتابخوان است، موجب می شود تا آنها نتوانند به موقع، هزینه خرید کتاب را بپردازند و وقتی آمار چک‌های برگشتی بالا می رود ناشرها ترجیح می دهند به جای توزیع گسترده ولی نامطمئن کتاب، به توزیع محدود و مطمئن آن بپردازند، در چنین وضعیتی کتاب‌هایی که مثلا در اردبیل منتشر می شود در اکثر مواقع  به ویترین کتابفروشی های ارومیه و حتی تبریز راه پیدا نمی کنند و بالعکس، در شهرهای کوچکتر وضعیت به مراتب بدتر است.

وی با بیان اینکه بنده منکر سایر عوامل دخیل در این امر از جمله عوامل فرهنگی و فنی نیستم، اظهار داشت: مشکل اصلی حوزه کتاب خوانی عدم سودآوری آن است و هر حوزه ای که سودآوری اقتصادی نداشته باشد، نمی تواند با اتکا به سایر عوامل برای همیشه دوام داشته باشد.

این نویسنده و مترجم تبریزی با اشاره به بی مهری های مسوولین نهادهای مختلف دولتی افزود: سازمان ها و ادارات دولتی می توانند در این مساله داخل شوند و وضعیت را کمی بهتر کنند که این حوزه با بی مهری های مسوولین نهادهای مختلف دولتی مواجه است.

رحمانی فر خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی تنها اقدامی که می توان در حوزه کتاب خوانی انجام داد، تبلیغ فرهنگ مطالعه است، البته اقدامات دیگری هم می توان انجام داد ولی قطعا تاثیر آنها کوتاه مدت خواهد بود.

وی با بیان اینکه اکثر کتاب های منتشره هیچ ابزاری برای تبلیغ در اختیار ندارند، اظهار داشت: در اکثر موارد حتی قشر کتابخوان شهرستانی هم از انتشار کتابی جدید که می تواند مطابق با سلیقه وی باشد بی خبر است، برگزاری جلسات رونمایی، نقد و بررسی کتاب می تواند در این خصوص موثر باشد، امری که چندی پیش مدیرکل فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی قول مساعد دادند و امیدواریم عملی شود.

رحمانی فر نجات اقتصاد کتاب را در گرو افزایش تقاضا در این حوزه دانست و گفت: در شرایط کنونی ما باید از هر ابزاری برای آگاهی بخشی و گسترش فرهنگ مطالعه بهره ببریم.

مولفان کتاب های خود را به صورت دستی توزیع می کنند

یکی از نویسنده های تبریزی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تاکنون حدود سه کتاب را به صورت گروهی با هزینه شخصی خود به چاپ رسانده ایم، اظهار داشت: ناشران هزینه چاپ را از مولف می گیرند و آنها بعد از چاپ نیز به علت نبود مرکز پخش چند نمونه ای را برای خود برداشته و بقیه را تحویل مولف می‌ دهند و مولفان به صورت دستی اقدام به توزیع کتاب می کنند.

معصومه جعفرزاده افزود: در حوزه توزیع کتاب در تبریز مشکل اساسی وجود دارد که نیاز دارد متولیان امر بر این امر توجه جدی داشته باشند.

وی با اشاره به امکانات موجود انتشارات تهران گفت: انتشارات تهران مرکز پخش و فروش دارند که کتاب ها بعد از چاپ به صورت گسترده توزیع می کنند و به نویسنده ها هزینه ای تحمیل نمی شود.

این داستان نویس تبریزی مشکلات اقتصادی را یکی از عوامل کاهش سرانه مطالعه در کشور و به تبع آن در آذربایجان شرقی دانست و افزود: در حال حاضر به علت مشکلات اقتصادی موجود تنها افراد خاصی مطالعه می کنند و متاسفانه عموم مردم به مطالعه روی نیاورده اند.

جعفرزاده خاطرنشان کرد: حذف یارانه کاغذ باعث بالا رفتن قیمت کتاب شده است.

وی اضافه کرد: متاسفانه به علت نبود حمایت ها مولفان هزینه فکری و هزینه نشر را می پردازند و این امر باعث می شود که برخی از دلسوزان فرهنگی از چاپ کتاب عقب نشینی کنند.متاسفانه به علت نبود حمایت ها مولفان هزینه فکری و هزینه نشر را می پردازند و این امر باعث می شود که برخی از دلسوزان فرهنگی از چاپ کتاب عقب نشینی کنند.

داستان نویس تبریزی همچنین در ادامه گفت: نقش ناشران تنها چاپ مطالب روی کاغذ است و هیچ هزینه ای برای ویراستاری، صفحه آرایی و طراحی روی جلد انجام نمی شود و نویسنده ها تمام روند چاپ را بر دوش مولف است.

جعفرزاده اظهار داشت: انشارات تبریزی وظیفه پخش کتاب را به عهده نمی گیرند، به غیر از انتشارات شایسته و اختر که کتابفروشی هم دارند که آنها هم توزیع برخی از کتاب های خاص را برعهده می گیرند.

وی با اشاره به مزیت های چاپ کتاب در تهران افزود: مراحل اصولی در چاپ کتاب در انتشارات تهران رعایت می شود و کیفیت آنها از هر لحاظ قابل مقایسه با شهرستان ها نیست و علاوه بر این مسایل در صدور مجوز برای چاپ کتاب از بعضی مسایل چشم پوشی می کنند و صدور مجوز برای چاپ در تهران آسان‌ تر از تبریز است.

جعفرزاده خاطرنشان کرد: تاکنون حمایت ناشرها از نویسنده ها را تجربه نکرده ایم و در تبریز به علت عدم شناسایی استعدادهای برتر نویسندگان نیز به علت عدم تامین هزینه ها رغبت خود را برای چاپ کتاب از دست می دهند.

چرخه چاپ در تبریز آسیب دیده است

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: چاپ کتاب و توزیع در تبریز با مشکلات اساسی مواجه است و ناشران ضعیف هستند و نویسنده ها نیز برای چاپ کتاب هزینه‌ای ندارند و چرخه چاپ کتاب در سال‌ های گذشته کاملا آسیب دیده است و این امر به علت کاهش سرانه مطالعه اتفاق افتاده و این در حالی است که مراجعه برای خرید کتاب توسط مردم کاهش یافته و مردم اطلاعات مورد نظر خود را از فضای مجازی دریافت می کنند و این امر باعث کاهش رغبت ناشران برای سرمایه گذاری در حوزه کتاب شده است.

علی اکبر صفی پور ادامه داد: اخیرا جلسه ای که با حضور کتابفروشی‌های استان برگزار شرقی برگزار شد، قرار است که بازارچه کتاب در تبریز برای فروش کتاب‌ها با موضوعات مختلف در شهر راه اندازی شود.

وی در پاسخ سوال خبرنگار مهر علت اصلی افزایش قیمت کتاب را افزایش قیمت ارز دانست و افزود: با توجه به اینکه کاغذ وارداتی است، با افزایش ارز شاهد قیمت کاغذ و به تبع آن افزایش قیمت کتاب شده است.

صفی پور از افزایش آمار چاپ کتاب در انتشارات تبریز خبر داد و افزود: آمارها نشان دهنده افزایش چاپ کتاب در انتشارات تبریز است و چاپ کتاب در این شهر رو به رشد است.

وی اظهار داشت: در حوزه نقد و رونمایی کتاب در تبریز و شهرستان ها برای سخنرانی، حضور نویسندگان و فروشندگان کتاب هیچ محدودیت مکانی وجود ندارد و امضای کتاب ها توسط نویسندگان و خرید مردم در این جلسات باعث افزایش سرانه کتابخوانی خواهد شد.

با این حال باید درمان همیشگی برای درد وضعیت بیمار نشر تبریز صورت گیرد، چرا که درمان های کوتاه مدت نه تنها وضعیت را بهتر نمی کند، بلکه باعث افزایش مشکلات زیادی در آینده می شود.